Desinformatie en fake nieuws
Hoe bedrijven zich juridisch kunnen beschermen tegen valse online berichtgeving
In het digitale tijdperk verspreidt informatie zich razendsnel—helaas geldt dat ook voor desinformatie en fake nieuws. Een vals bericht over een bedrijf kan binnen enkele uren viral gaan, met ernstige gevolgen voor omzet, reputatie en klantvertrouwen.
Voor bedrijven is het essentieel om snel en juridisch correct te handelen wanneer valse berichtgeving de reputatie schaadt. Desinformatie (bewust verspreide valse informatie) en misinformatie (onbedoeld gedeelde valse informatie) kunnen beide leiden tot meetbare schade: klanten die afhaken, partners die twijfelen, en negatieve media-aandacht.
BrightShield Legal helpt bedrijven bij het aanpakken van desinformatie via rectificatieverzoeken, notice-and-takedown procedures, kort gedingen en, indien nodig, schadeclaims tegen de verspreiders.
1. Wat houdt het in?
Desinformatie en fake nieuws zijn valse of misleidende berichten die worden gepresenteerd als feiten. In de context van bedrijven gaat het vaak om:
- • Valse beschuldigingen – Berichten over fraude, malversaties, faillissement of illegale activiteiten die niet kloppen
- • Gemanipuleerde beelden/video's – Deepfakes, out-of-context foto's, of bewerkte screenshots die een vals beeld creëren
- • Nepnieuwssites – Websites die eruitzien als nieuwsmedia maar bewust valse verhalen publiceren
- • Verdraaide citaten – Uitspraken van directie of medewerkers die uit context worden gehaald en verkeerd worden weergegeven
- • Complottheorieën – Ongefundeerde theorieën over een bedrijf die via sociale media verspreid worden
Het verschil met reguliere negatieve berichtgeving is dat fake nieuws aantoonbaar vals is. Een kritisch artikel gebaseerd op feiten valt onder persvrijheid; een artikel vol leugens is juridisch aanvechtbaar.
Belangrijk: Niet elke negatieve berichtgeving is fake nieuws. Kritische journalistiek en vrije meningsuiting zijn beschermd. Een bericht is pas "fake nieuws" als het aantoonbaar valse feiten bevat.
2. Wanneer is het een probleem voor bedrijven?
Fake nieuws heeft directe en indirecte zakelijke impact:
Omzetverlies
Klanten annuleren orders of trekken zich terug na valse berichten over productkwaliteit, veiligheid of ethische kwesties.
Aandelenkoers
Bij beursgenoteerde bedrijven kan fake nieuws direct invloed hebben op de aandelenkoers en marktwaarde.
Reputatieschade
Jarenlang opgebouwd vertrouwen kan in enkele dagen beschadigd worden, met langdurige impact op merkwaarde.
Partnerrelaties
Leveranciers, investeerders en zakenpartners kunnen afstand nemen uit voorzorg, zelfs als het fake nieuws later ontkracht wordt.
Mediacrisis
Legitieme media kunnen het fake nieuws overnemen als ze de bron niet controleren, waardoor de desinformatie verder escaleert.
Juridische kosten
Het rechtzetten van fake nieuws via juridische procedures kost tijd, geld en managementaandacht.
Snelheid is cruciaal
Bij fake nieuws geldt: hoe sneller je reageert, hoe kleiner de schade. In de eerste 24-48 uur kan juridische actie nog voorkomen dat het verhaal verder verspreid wordt.
3. Juridische basis
Fake nieuws kan op verschillende juridische grondslagen worden aangepakt:
Artikel 6:162 BW – Onrechtmatige daad
Het verspreiden van aantoonbaar valse informatie over een bedrijf vormt een onrechtmatige daad. U kunt verwijdering eisen én schadevergoeding vorderen voor geleden schade.
Voorwaarde: U moet aantonen dat de informatie vals is, dat deze over u gaat, en dat u schade heeft geleden (reputatie, omzet, kosten).
Smaad en laster (art. 261-262 Sr)
Als het fake nieuws beledigende of beschuldigende valse uitspraken bevat, kan dit smaad of laster opleveren. Dit is strafrechtelijk vervolgbaar.
Let op: Bij rechtspersonen (bedrijven) geldt art. 261 Sr voor smaad. U kunt aangifte doen én civielrechtelijk optreden.
Digital Services Act (DSA)
De DSA verplicht platforms om illegale content snel te verwijderen na melding. Fake nieuws dat voldoet aan criteria van onrechtmatige publicatie kan via DSA-procedures worden aangepakt.
Platforms moeten binnen redelijke termijn reageren. Bij weigering kunt u escaleren naar de Digital Services Coordinator.
Rectificatierecht
Bij valse berichtgeving in media kunt u een rectificatie eisen: een even prominente correctie als het oorspronkelijke artikel. Dit kan via een formeel verzoek of via kort geding.
Kort geding – spoedprocedure
Bij urgente situaties (bijv. viraal gaand fake nieuws) kunt u een kort geding starten om binnen enkele dagen een rechterlijk bevel tot verwijdering te krijgen.
4. Praktische aanpak
BrightShield Legal hanteert een gestructureerde aanpak bij fake nieuws:
Stap 1: Snelle inventarisatie (eerste uren)
We brengen direct in kaart:
- • Wat is de inhoud van het fake nieuws?
- • Waar is het gepubliceerd? (Website, sociale media, forum)
- • Wie heeft het gepubliceerd? (Bron identificeren)
- • Hoe snel verspreidt het zich? (Viral risk assessment)
- • Wat zijn de concrete valsheden? (Feitencheck)
Stap 2: Bewijsverzameling
We leggen alles vast voor eventuele juridische procedures:
- • Screenshots met tijdstempels
- • Webarchivering (Archive.org snapshots)
- • Metadata (publicatiedatum, auteur, URL)
- • Bewijsmateriaal dat de informatie vals is (documenten, data, verklaringen)
Stap 3: Notice-and-takedown / Rectificatieverzoek
We sturen een formeel verzoek naar de publicerende partij:
- • Bij platforms: DSA-melding met juridische grondslag
- • Bij nieuwssites: rectificatieverzoek met bewijs van valsheden
- • Bij individuen: sommatiebrief met eis tot verwijdering
- • Termijn: 24-48 uur voor verwijdering of rectificatie
Stap 4: Juridische escalatie (bij weigering)
Als het verzoek wordt genegeerd:
- • Kort geding (binnen 1-2 weken een rechterlijke uitspraak)
- • Klacht bij Digital Services Coordinator (DSC)
- • Strafrechtelijke aangifte (bij smaad/laster)
Stap 5: Schadeclaim
Na verwijdering kan een schadeclaim volgen voor: reputatieschade, omzetderving, juridische kosten, en kosten van herstelcommunicatie.
Stap 6: Monitoring en preventie
We adviseren over monitoring tools, social listening, en crisis communicatie strategieën om toekomstige fake nieuws vroeg te detecteren.
5. Voorbeeld uit de praktijk
Situatie: Een productiebedrijf werd beschuldigd op een nepnieuwssite van het illegaal dumpen van chemisch afval. Het artikel bevatte fabricated citaten van "anonieme werknemers" en bewerkte foto's. Het verhaal werd binnen 12 uur duizenden keren gedeeld op sociale media.
Aanpak: We dienden binnen 6 uur een notice-and-takedown verzoek in bij de hostingprovider van de nepnieuwssite, met bewijs dat alle citaten verzonnen waren en dat het bedrijf alle milieuvergunningen op orde had. Tegelijkertijd startten we een kort geding. De hostingprovider verwijderde de site binnen 24 uur na onze melding.
Resultaat: De nepnieuwssite werd offline gehaald voordat de meeste traditionele media het verhaal oppikten. We publiceerden een feitencheck op de bedrijfswebsite en sociale media, en dienden aangifte wegens smaad. De schade bleef beperkt tot enkele dagen negatieve sociale media-aandacht. De dader werd later geïdentificeerd als een voormalige concurrent.
6. Verwante begrippen
Meer informatie over gerelateerde onderwerpen:
Slachtoffer van fake nieuws of desinformatie?
Laat BrightShield Legal de valse berichtgeving analyseren en juridisch aanpakken. Snelheid is cruciaal—neem direct contact op.
Vraag gratis analyse aan